Główne założenia islamu zapisane są w ostatniej objawionej księdze - Koranie. Religia ta nie posiada dogmatów oraz tajemnic wiary. Podstawą tej religii jest wiara w jedynego Boga Allaha, zaufanie do Koranu oraz tradycji. Bóg jest wszechwiedzący oraz źródłem wszelkiej wiedzy i sprawiedliwości. Człowiek został stworzony przez Boga i przez to staje się jego sługą. Tak samo jak w chrześcijaństwie, każdy obdarzony jest wolną wolą i tylko od jego uczynków zależy czy będzie zbawiony czy wiecznie potępiony. Aby zostać wyznawcą islamu należy jedynie szczerze wygłosić formułę (szahadę): "Nie ma Boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem". Słowa te też towarzyszom nowo narodzonemu dziecku muzułmańskiemu oraz z przy pogrzebie. Należy także przyjąć na siebie obowiązki wynikające z Koranu, tradycji i prawa. W islamie jest 5 filarów wiary:
1. Wiara w Allaha
2. Wiara w Jego anioły
3. Wiara w Jego księgi
4. Wiara w Jego proroków
5. Wiara w Dzień Sądu.
Największą zbrodnią w islamie jest zrezygnowanie z wiary.

Każdy muzułmanin ma pięć obowiązków, które musi spełniać:
1. Wyznanie wiary (szahada)
2. Modlitwa (salat), odprawiana zawsze w kierunku Mekki
3. Jałmużna (zakat), jest to zawsze określona część pensji (najczęściej 2,5%)
4. Post (saum), w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu) wyznawcy muszą powstrzymać się od jedzenia i picia (nie dotyczy kobiet w ciąży lub karmiących, małych dzieci, osób ciężko chorych oraz odbywających długą i wyczerpującą podróż), a także palenia tytoniu i uprawiania seksu od wschodu do zachodu słońca.
5. Pielgrzymka do Ka'by - Mekki (hadżdż), każdy wyznawca musi ją odbyć chociaż raz w życiu, jeżeli sytuacja materialna na to pozwala.

W islamie nie ma grupy duchownych, modlitwy prowadzi członek społeczności muzułmańskiej Imam, który posiada duża wiedzę na temat islamu. Istnieje wiele kategorii na określenie osób, biegłych w zasadach islamu:
- aamij - znawca podstawowych zasad islamu
- idżtihad - na podstawie tekstów religijnych wyjaśnia bieżące problemy społeczności (np. kultowe, polityczne, obyczajowe)
- tafsir - interpretator Koranu
- al-alim al-mutabahhir - znawca tradycji, Koranu i Sunny
- al-mudżtahid al-mutlak - najbardziej ceniona kategoria, biegły w syntezie różnych tekstów, w tworzeniu konkluzji i norm prawnych
- al-mudżtahid al-mutlak al-muntasib - jak wyżej, działa w określonej "szkole interpretacyjnej"
- al-mudżtahid fil-madh'hab - biegły w wyjaśnianiu kwestii prawnych, działa w określonej "szkole interpretacyjnej".